Brat Cyprian, znany również jako Franz Ignatz Jäschke, urodził się 28 lipca 1724 roku w Polkowicach, a swoje życie zakończył w 1775 roku w Czerwonym Klasztorze. Był to mnich z zakonu kamedułów, który zdobył uznanie dzięki bogatemu dorobkowi oraz szerokiemu zakresowi umiejętności.
W Czerwonym Klasztorze pełnił wiele ról, w tym aptekarza, botanika, cyrulika oraz kucharza. Jego wszechstronność sprawiła, że stał się postacią niezwykle znaczącą dla lokalnej społeczności, a także dla rozwoju wiedzy na temat roślinności regionu.
Brat Cyprian jest także twórcą jednego z najstarszych zachowanych zielników, który zawiera informacje o roślinach tatrzańskich. Jego prace stanowią cenny wkład w badania nad florą tego wyjątkowego obszaru.
Życiorys
Brat Cyprian, syn mistrza krawieckiego Josepha Jäschke, był przedstawicielem polkowickiego mieszczaństwa. Po ukończeniu studiów medycznych we Wrocławiu, w okolicach 1756 roku osiedlił się w Czerwonym Klasztorze, który znajduje się u podnóża malowniczych Pienin. W tym miejscu pełnił szereg zadań, w tym malowanie oraz wytwarzanie luster. Dodatkowo, wiele wskazuje na to, że interesował się alchemią.
Jego pasje rozciągały się także na botanikę, czego efektem jest najstarszy zachowany zielnik, który poświęcony jest roślinom leczniczym z Tatr oraz Pieniń. Zielnik, datowany na 1766 rok, zawiera aż 288 okazów, z czego 63 z nich to rośliny tatrzańskie, należące do 274 różnych gatunków. Z czasem zielnik ten stał się częścią zbiorów Muzeum Karpackiego w Popradzie, następnie Muzeum TANAP-u w Tatrzańskiej Łomnicy, aż w końcu znalazł się w Muzeum Narodowym w Bratysławie.
Podczas zbierania roślin do swojego zielnika, brat Cyprian miał okazję dokładnie poznać wschodnią część Tatr Wysokich oraz Tatry Bielskie. Wędrował w okolice takich miejsc, jak Żabi Staw Jaworowy w górnej części Doliny Jaworowej, Czarny Staw Jaworowy w Dolinie Czarnej Jaworowej, a także na Szeroką Przełęcz Bielską i Przełęcz pod Kopą. Czasami przypisuje mu się, choć błędnie, zdobycie wierzchołka Hawrania w Tatrach Bielskich. Również dobrze znał Pieniny oraz ich otoczenie.
W opowieściach legendarnych pojawia się informacja, że brat Cyprian był również mechanikiem, który skonstruował skrzydła umożliwiające mu latanie. Legendy głoszą, iż miał zlecieć z wierzchołka Trzech Koron na dziedziniec Czerwonego Klasztoru. W innych interpretacjach mówi się, że przelatując z tej samej góry, dotarł aż nad Morskie Oko, gdzie anioł, oburząc się na jego pychę, poraził go piorunem, powodując jego upadek na strzelistą turnię, którą od tego czasu nazywają Mnichem.
Jednakże brak jakichkolwiek źródeł historycznych potwierdzających te legendy, wraz z zasadami fizyki, kwestionuje ich prawdziwość. W zmienionej formie te opowieści uwiecznił Jan Wiktor w swoim opowiadaniu Zapomniany lotnik (1937) oraz powieści Skrzydlaty Mnich (1947). W 2008 roku, z inicjatywy czterech krajów (Czechy, Polska, Słowacja, Węgry), stworzono film nawiązujący do legendy o bracie Cyprianie, zatytułowany Latający mnich i tajemnica Da Vinci (słow. Legenda o Lietajúcom Cypriánovi), który miał swoją premierę 29 lipca 2010 roku.
Przypisy
- Józef Nyka: Brat Cyprian na Hawraniu?. Głos Seniora, 02.2010 r. [dostęp 05.01.2013 r.]
- Latajacy mnich i tajemnica da Vinci (2010) – Release dates
- Šoltésová Anna: Botanické zbierky Múzea TANAPu i ich zberatelia, w: "Vysoké Tatry" R. XVI, nr 4/1977, s. 6-8
- Soska František: Červený Kláštor a jego múzeum, w: "Vesoké Tatry" R. XV, nr 5/1976, s. 4-5
- Ivan Bohuš: Lietajúci mních, w: "Krásy Slovenska" R. LXIX, nr 3-4/92, s. 28-29
Oceń: Brat Cyprian z Czerwonego Klasztoru